48. obiektów znajduje się na liście Pomników Historii, w tym m.in. kopalnia soli w Wieliczce, Jasna Góra w Częstochowie, pocysterskie opactwo w Krzeszowie, pocysterskie opactwo w Lądzie, rezerwat archeologiczny w Biskupinie czy pole bitwy pod Grunwaldem.
Pomnik Historii to jedna z czterech form ochrony zabytków w Polsce wynikająca z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Realizację procedury związanej z wpisaniem obiektu jako Pomnik Historii koordynuje Narodowy Instytut Dziedzictwa. Terminem „Pomnik Historii” określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu historycznym, artystycznym i naukowym dla kultury kraju. Rangę Pomnika Historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. Do tego elitarnego grona dołączył nasz klasztor cysterski. Uroczystość, podczas której Prezydent Bronisław Komorowski ogłosił, które obiekty dołączyły do grona Pomników Historii, odbyła się 28.11.2012 r. o godz. 13.30 w Pałacu Prezydenckim w Warszawie. Na tą bezprecedensową ceremonię udali się do Warszawy: o. Augustyn Węgrzyn OCist., Opat z Opactwa w Wąchocku o. Eugeniusz Augustyn OCist.,Starosta Powiatu Piotrkowskiego Stanisław Cubała , Burmistrz Sulejowa Stanisław Baryła oraz Jakub Miazek z Fundacji „Obiekt Zabytkowy Opactwo Cystersów w Sulejowie”. Z rąk Prezydenta RP rozporządzenie w sprawie uznania za Pomnik Historii zespołu opactwa cystersów w Sulejowie, odebrał o. Augustyn Węgrzyn OCist. wraz z Burmistrzem Sulejowa Stanisławem Baryłą.
Obszar wyżej wspomnianego pomnika historii obejmuje kościół pw. Najświętszej Marii Panny i św. Tomasza Kantuaryjskiego wraz z kapitularzem baszty: Opacką, Muzyczną, Attykową Mauretańską, Krakowską i Rycerską, Arsenał, zabudowania gospodarcze, pozostałości młyna, pałacu opackiego, dawniej plebanii oraz układu wodnego – będącego elementem dawnych ogrodów klasztornych.
Status Pomnika Historii jest niezbędny, by ubiegać się o wpis na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Właścicielowi obiektu jest też łatwiej pozyskać pieniądze na jego remont z budżetu państwa i z Unii Europejskiej.
.
